آریایی ها (4)
بطور معمول سنتهای بجا مانده از هندو- آریایی ها و ایرانی ها به اصطلاحات مشترک سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و مذهبی مربوط است که غالباً مختص این زبانهاست. برای نمونه کافی است تا به موارد زیر اشاره کنیم.
معنی |
Old Pers. |
Av. |
OInd. |
|
قلمرو- حکومت- سلطنت |
xšaça- |
xšaθra- |
kṣatrá- |
آوانویسی |
ارتش (دشمن) |
hainā- |
haēnā- |
sénā- |
آوانویسی |
هندی باستان: دارایی-ملک- زمین اوستایی: مزرعه- رعیتی |
|
šōiθra- |
kṣétra- |
آوانویسی |
و طبقه بندی سه گانه نمادین جوامع انسانی
معنی |
Young Av. |
Gathic Av. |
OInd. |
|
روحانی |
āθrauuan-/aθaurun- |
zaotar |
brāhmaṇá- |
آوانویسی |
مرد _ جنگاور |
raθaēštā |
nar- |
kṣatríya |
آوانویسی |
عضو قبیله / شبان |
vāstriia-fšuiiaṇt |
vāstar- |
vaíśya- |
آوانویسی |
(بخصوص رجوع شود به Ē. Benveniste, “Traditions indo-iraniennes sur les classes sociales,” JA 230, 1938, pp. 529-49). )
از آنجائیکه اکثریت منابع در دسترس ، متون دینی هستند اصطلاحات مشترک دینی آنها(در گسترده ترین معنی این واژه ) بهترین چیز یست که از زبانهای آریایی باستان می دانیم. این میراث مشترک در چیزهای دیگری انعکاس یافته در نامهای مفاهیم انتزاعی از قبیل مفاهیم مذهبی- فلسفی برجسته ای مانند:
معنی |
Old Pers. |
Av. |
Vedic |
Indo-Ir. |
|
حقیقت، راستی، دستورات الهی بر مبنای حقیقت |
ṛta- |
aša¡- |
ṛtá- |
ṛta- |
آوانویسی |
یا واژگان دینی از قبیل:
معنی |
Indo-Ir. |
Av.
|
Vedic |
|
قربانی |
yaźna- |
yasna- |
yajñá- |
آوانویسی |
سخن روحانی (تحت الفظی: ابزار تفکر، به معنی تمرکز حواس قاعده مند) |
mantra- |
mąθra- |
mántra- |
آوانویسی |
یا عنوانهای روحانی
Indo-Ir. |
Av.
|
Vedic |
|
źhautar- |
zaotar- |
hótar- |
آوانویسی |
- |
āθrauuan-/aθaurun- |
átharvan- |
آوانویسی |
در مجمع خدایان (45) آریایی های اولیه، ایزدانی با مشخصه های گوناگون وجود دارند برخی از آنان نماینده جنبه های طبیعت و قوای طبیعی هستند(مانند خورشید، ماه، آب، آتش، باد و غیره) و برخی دیگر تجسم یافته و یا پرستیدنی کردن ایده های انتزاعی هستند مانند:
معنی |
Indo-Ir. |
Av.
|
Vedic |
|
خدای عهد و پیمان |
Mitra- |
Miθra- |
Mitrá- |
آوانویسی |
اقتباس شده از اسم عام هندو- ایرانی Mitra به معنی عهدنامه و پیمان
بعنوان مثال خدایان آئینی عبارتند از: آتش و سومه
معنی |
Indo-Ir. |
Av.
|
Vedic |
|
آتش |
- |
Ātar- |
Agní- |
آوانویسی |
سومه (هومه) |
Sauma- |
Haoma- |
Sóma- |
آوانویسی |
که در اصل گیاهی است که از فشردن آن نوشیدنی سکرآوری تهیه می شود . هم آتش و هم سومه نقشهای مهمی در مراسم قربانی کردن و رمز گونگی ایفا می کنند . همچنین از آریا یی های اولیه اسطورة انسان نخستین, «یمه»(جمشید) پسر« ویوسونت» بجا مانده است او کسی است که بر قلمرو مرگ سلطنت می کند.
Av.
|
Vedic |
|
. Yima-, son of Vīuuaŋhaṇt- |
Yamá-, son of Vivásvant- |
آوانویسی |
ارتباط نزدیک بین قدیمی ترین زبانهای هندو- آریایی و ایرانی و ادبیات آنها, مستلزم برخی نکات روش شناختی نیز است. در حقیقت ایده ها وواژگان مذهبی آریایی های اولیه را نمی توان بسادگی با استفاده از اطلاعات ودایی بازسازی نمود. آنها با مدارک اوستایی تطبیق داده شوند( رجوع شود به اثر بسیار مهم «تیم» (46) « خدایان آریایی در پیمانهای میتانی
» “The "Aryan" Gods of the Mitanni Treaties,” JAOS 80, 1960, pp. 301-17
و «هندو- آریایی های اولیه » اثر«بارو» (47)
“The Proto-Indoaryans,” JRAS, 1973, pp. 123-40
تردیدی نیست که آریایی ها از سنتی شاعرانه (اساساً سرودن اشعار مذهبی توسط خود روحانیون) و زبانی شاعرانه برخوردار بودند که عبارتهایی متصلب و الگوهای موزون در ادبیات ودایی و ایرانی بر جا نهاد.
درحیقیت ودا و اوستا حاوی اشاراتی به خوانندگان و سرودهای اولیه هستند از قبیل منابعی که به غرور یک خواننده از ساختن سرودی که «هرگز قبلاً ساخته نشده بوده » اشاره می کنند.
معنی |
Av.
|
Vedic |
|
بدون یک شخص قبلی)به معنی بدون سابقه) |
apaourvīm |
ápūrvyam |
آوانویسی |
مدارک حکایت از وجود سرودهای روحانی بر پایه ابیات کوتاهتر هشت سیلابی(48) در کنار سروده های شفاهی مختصر بر پایه ابیات یازده سیلابی (49) ، در دوران آریایی های اولیه می نمایند.
بهرحال اینکه موضوعات و مفاهیم اسطوره شناسانه (بعنوان مثال حماسه یمه) تا چه اندازه در آن دوران ریشه دارند همچنان بعنوان یک سوال مفتوح در ذهن ما باقی است.